Istari: Orta Dünya’nın Arifleri – Bölüm 2

2

Radagast

Arif1 Radagast, Orta Dünya’ya Yavanna’nın ricası üzerine gelir. Yavanna’nın tabiata ve onlar içinde en fazla ağaçlara düşkünlüğü vardır. Ağaçların tasarımında çalışmıştır ve tüm alt-yaratılar içinde en fazla onları sever. Entlerin yaratılması Yavanna’nın ağaçlara duyduğu aşkın ve merhametin sonucudur; insanın fiziğinin topraktan yaratılması misali, entler de Yavanna’nın aşkından yaratılırlar. Arif Radagast ise Yavanna’nın öğrencisidir ve Yavanna’nın tabiata olan sevgisinin bir benzeri ve yansımasını kendi kalbinde bulmaktadır. Bir hayvanın sağlığı, bir ağacın köklerinin suyla buluşması, kuşların dili onun için önemlidir. Özellikle kuşlar hayvan türleri arasında en fazla ses çıkaranı oldukları için, onlara “tabiatın lisanı” olarak bakmak mümkündür. Ağaçların dilsiz oluşlarına rağmen ağaçları kendine ev yapan kuşların sürekli konuşması onları ormanların da lisanı hükmüne getirir.

“Kuş Terbiyecisi” Radagast ve Yüzük Alimi Saruman

Radagast’ın kuşları terbiye ettiği ve onların dillerinden anladığı ve onlarla konuşabildiği bilinir. Bir yönüyle “kuş terbiyecisi” ünvanı, Radagast’ın tabiatla bir bütün olduğu anlamına da gelir. Bu durumu özetlemek gerekirse: (1) Tabiatın içinde yaşar. (2) Tabiatın dillerini konuşur. (3) Tabiatı sever ve onun unsurları tarafından sevilir. Radagast’ın dünyası, güç penceresinden bakılınca küçük ama aşk penceresinden bakılınca zengin ve renkli bir dünyadır.

Arif Radagast

Arif Radagast

 

Saruman, çok erken bir devirde Sauron’un gücünden etkilenmiş ve ondan sonra düşüncelerinde küçük gördüğü ve güce dönüştürülemeyen şeylere karşı ilgisini kaybetmiştir. Ariflerin her birinin Orta Dünya’ya gönderilmelerindeki esas maksat insanların Sauron’dan gelecek olan tehdite karşı savunulmasıdır. Saruman, bu savunmayı güç ile yapmanın ve büyük güce giden en kısa yolu seçmenin gerekliliğine inanır. Dolayısıyla “Güç Yüzükleri” üzerine uzun araştırmalar yapar. Minas Tirith’de kaldığı yıllarda şehrin arşivlerini tümüyle gözden geçirir ve her bilgiye ulaşır. Sonunda ise “Yüzük İlmi” konusunda eşsiz bir birikime sahip olur ve bu bilgisi ona Tek Yüzük’e hükmedebileceği düşüncesini verir. Aslında bu bilgiyle ve vaat ettiklerinin cazibesi ile yoldan çıkmıştır.2

Saruman sahip olduğu bu perspektiften Radagast’ı, yaptığı işleri ve onun ilgi sahalarını küçük görür, hatta ondan bahsederken: “Budala Radagast” der. Benzer bir bakış açısı ile Gandalf’ı da eleştirir. Gandalf da farklı bir açıdan Orta Dünya’yı incelemiş ve o dünyaya çok etkisi olmayan ama sevimli bir halk olan hobbitler üzerinde durmuştur ve aynı şekilde bu ilgisinden dolayı Saruman tarafından ahmaklıkla suçlanır. “Arifler Divanı” arasındaki ayrım Tek Yüzük’ün ortaya çıkmasından önce bir dünya görüşü farklılığı olarak kendini hissettirir. Sonunda ise Saruman “arif” vasfını kaybedip basit bir büyücüye dönüşür. Gandalf’ın ve Radagast’ın irfanı ve küçük şeylerde gördükleri değer, Elrond gibi çağların çarklarından geçerek irfan kazanmış diğerleri tarafından da paylaşılır:

Metnin İngilizcesi:

Such is oft the course of deeds that move the wheels of the world: small hands do them because they must, while the eyes of the great are elsewhere.

J.R.R. Tolkien / Lord of the Rings / Fellowship of the Ring

Metnin Çevirisi:

Dünyanın çarklarını harekete geçiren amellerin yolu çoğu zaman buradan geçer: büyüklerin gözleri başka yerlerdeyken küçük eller yapmak zorunda olduklarını yaparlar.

J.R.R. Tolkien / Yüzüklerin Efendisi / Yüzük Kardeşliği

Sonuç olarak; Radagast ve Gandalf, Saruman tarafından küçük görülen dostluklar ve hor görülen hobbitlere mağlup düşer. Hatta çıkmış olduğu yolculukta edinmiş olduğu tecrübe ve irfan sonucu Frodo dahi3 irfan açısından Saruman’a bizzat üstün gelir:

Metnin İngilizcesi:

‘No, Sam!’ said Frodo. ‘Do not kill him even now. For he has not hurt me. And in any case I do not wish him to be slain in this evil mood. He was great once, of a noble kind that we should not dare to raise our hands against. He is fallen, and his cure is beyond us; but I would still spare him, in the hope that he may find it.’

J.R.R. Tolkien / The Lord of the Rings / Fellowship of the Ring

Metnin Çevirisi:

‘Hayır, Sam!’ dedi Frodo. ‘Şimdi bile öldürme onu. Çünkü canımı yakmadı. Sonra her şeye rağmen onun bu kötü haleti ruhiye içinde öldürülmesini istemiyorum. Bir zamanlar büyük biriydi, elimizi kaldırmaya cesaret edemeyeceğimiz soylu bir kişi. Artık düştü ve onun iyileştirilmesi bizim gücümüzü aşar; ama ben yine de, olur da günün birinde iyileşir umuduyla ellenmemesi görüşündeyim.’

J.R.R. Tolkien / Yüzüklerin Efendisi / Kralın Dönüşü

Dipnotlar:

1..“Wizard” kelimesi, Tolkien’in mektuplarında “wise” kelimesi ile irtibatlı ele alınır. “Wise” bilgelik veya irfan kelimeleri ile karşılamayı seçeceğimiz bir kelimedir, dolayısıyla “wizard” kelimesini de “arif” olarak çevirdik. Bugünün halkı gibi Orta Dünya halkları da bu kelimeyle daha çok “büyücüyü” anlıyordu, ancak bu durum Galadriel’in halkın olağanüstü her şeyi büyü olarak görme eğilimine getirdiği eleştiri ile ele alınmalı. Galadriel’e göre elflerin yaptığı ile Sauron’un yaptıkları aynı kategoride değildi ve kendi olağanüstü güçleri de büyüden değil irfandan geliyordu. Tolkien ayrıca bu duruma 155. sıra ile yayınlanan mektubunda değinir ve iki kök kelime -goeteia ve magia- üzerinden kara büyü ile ariflerin ve Galadriel’in göze büyü gibi görünen işlerinin farklılığını vurgular.
2..İslam Eskatolojisi’nde bir “deccal” türü olan “süfyan” bir bilgi ile veya o bilgiden gelen kibir ile yoldan çıkar. İlgili aktarımların tümü birlikte ele alınırsa, bu bilgi türünün, güç/iktidar elde etmekle, devşirmekle de ilgili olarak yorumlanması mümkündür.
3..Saruman’ın sonu kitapta ve filmde birbirinden farklı ele alınıyor. Orijinal hikâyede Saruman Ak Kule’yi terk edip hobbitler arasında hakimiyet kurmaya çalışır ve Frodo’nun merhametine muhtaç bir hale düşer.

Paylaşın.

Yazar Hakkında

2 yorum

  1. Mert Durmazer on

    Üstadım, Tolkien ve Tasavvuf üzerine takribi altı-yedi yıldır akıl yürütüyorum. Keşif ve ilhamımı sizinle paylaşmak hususunda büyük bir iştiyakın içindeyim. Size mülaki olmam mümkün müdür?

Leave A Reply