Orta Dünya Tarihi / Aman Vakanüvisleri

1

Efsane-i Tolkien’in (Tolkien’s Legendarium) özellikle Üçüncü Çağ ve Yüzük Savaşı ile ilgili bölümüne ait bölümlerinin kaynağının, yazımına Bilbo tarafından başlanan Kırmızı Kitap olduğuna geçtiğimiz yazılarda değinmiştim. J.R.R. Tolkien, Efsane-i Tolkien’i bir kaynağa ve geleneğe bağlama konusundaki hassasiyetini yalnızca Üçüncü Çağ’a özgü bir durum olarak bırakmamış, bu kaynak ve gelenek atıflarını önceki çağlar için de yapmıştır. Tüm efsaneler ve hikayelerin neredeyse bir aktarıcısı bulunmakta ve Tolkien bu aktarıcılardan kendisine ulaşan parçaları ve bütünleri derleyip yeniden aktarır bir konuma kendisini özellikle koymuş gibidir. Bunun sebepleri konusundaki analizlerimi ilerleyen yazılarda yapamaya çalışacağım. Bu yazıda özellikle Elfler arasındaki vakanüvislere ya da Efsane-i Tolkien’de “loremasters” olarak adlandırılan, Türkçe’ye “töre/gelenek sahipleri/üstadları” şeklinde çevirebileceğimiz, Elf dilinde ise Lambengolmor olarak adlandırılan şahsiyetlere değineceğim. 

Hatırlanacağı gibi ilk Elfler Cuiviénen gölü çevresinde uyanırlar ve bir süre sonra Valar ile tanışırlar. Aralarından bir kısmı Valar’ın çağrısına uyarak Aman diyarına göç ederler. Aman diyarına göç eden Elfler’den bir bölümü ise Silmarillionlar’ın Melkor tarafından çalınmasının ardından, birçok üzücü hadise sonucu Orta Dünya’ya geri dönerler. 

Özellikle Aman diyarına göç eden Elfler, burada Valar ile muhatap olarak irfan sahibi bir topluluk haline gelirler. Orta Dünya’daki Elfler de bundan nasiplerini, görece az olsa da, onları ziyaret eden Valar ve Maiar tarafından edinirler. Bu dönemde Aman diyarında, Valinor’da mukim Elfler arasındaki vakanüvisler ya da diğer bir deyişle töre sahipleri arasından en önemli kişi Rúmil’dir. Valinor’lu Rúmil’in, bize aktarılan hikayelerde çok önemli bir rolü vardır. Çünkü Rúmil her şeyden önce Arda’daki ilk yazı sistemini icat eden kişidir. “Sarati” olarak bilinen bu yazı sistemi, sonrasında Fëanor’un geliştirdiği “tengwar” yazısının da altyapısını oluşturmaktadır, ki bu yazı sistemi ilerleyen dönemde tüm Orta Dünya’da kullanılmıştır.

Rúmil’in eserleri arasında Quenta Silmarillion’un kaynaklarından birisi olan Aman Yıllıkları ve dillerle ilgili olan Lhammas metinleri çok önem taşır, ama bunlardan öte Rúmil Arda’nın yaratılışının anlatıldığı Ainulindalë metninin de yazarıdır. Elfler’in Aman’daki şehri olan Tirion’da yaşayan Rúmil’in Orta Dünya’ya hiç geçmediği, bu nedenle Orta Dünya merkezli olaylar hakkında eserleri olmadığı düşünülür.

Bu ilk dönemin bir diğer önemli vakanüvisi ise gizemli bir şahsiyet olan Quennar i Onótimo’dur. Başta Rúmil olmak üzere pek çok vakanüvisi etkileyen Quennar’dan bize üç temel metin ulaşmıştır. Bunlardan ilki “Of the beginning of time and its reckoning” yani “Zamanın başlangıcına ve hesaplanmasına dair” isimli eserdir. İkinci eseri ise Yénonótië ismindedir ve “Zamanın Sayılışı” anlamına gelmektedir. Üçüncü eser ise “Tale of Years” yani “Senelerin Hikayeleri” isimlidir. Bu üç eserin ortak yanı, Rúmil’in yazdığı Annals of Aman’ın (Aman Yıllıkları) temel metinleri oluşudur; Rúmil bu hikayeleri Annals of Aman’da kullanmıştır.

Anlatıları dikkate aldığımızda, bu iki şahsiyetin birbirlerinden yararlandıkları ve bize kadar gelen Valar kaynaklı bilgilerin ilk anlatıcıları olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Valar’ın kronolojisi, Ulu Müzik ve Arda’nın yaratılışı gibi konular, Valar aktarımı olmadan bilinebilecek konular olmadıkları için, Aman’da bu konulara muttali olan Elfler’in ilimlerini ve irfanlarını derleyerek Elf Töresi’ni (Elvenlore) inşa eden bu iki yazar, Efsane-i Tolkien’in şekillenişinde oldukça önemlidir.

Bu dönemde “Loremaster” olarak adlandırılan önemli bir diğer kişi de Fëanor’dur. Belirttiğim gibi, Rúmil’in icat ettiği yazı sistemini geliştirerek “tengwar” isimli yazı sistemini icat eden Fëanor, pek çok alanda olduğu gibi dil ve tarih alanında da oldukça yeteneklidir. Fakat Fëanor’un ana tutkusu haline gelen taşlar ve mücevherler onun dil ve tarih alanında eser vermesinin önüne geçmiştir. Fëanor, özellikle yaptıkları ve töreye olan isyanı sonucunda Elf tarihindeki en önemli kırılıma yol açmış ve tarihin akışını başkalaştırmıştır. Bu çerçeveden baktığımızda Fëanor bir vakanüvis gibi olmasa da tarihi yazan en önemli şahsiyetlerden birisi olmuştur.

Paylaşın.

Yazar Hakkında

1 Yorum

  1. Çok değerli bilgiler ve yorumlar paylaştığınız için çok teşekkür ederiz. Tolkienin eline geçen parçaları neden yeniden aktarır gibi yazdığını da yorumlayacağınız yazınızı merakla bekliyoruz..

Reply To koroglan Cancel Reply