Hollandaca – nachtmerrie
Fransızca – cauchemar
İsveççe – mardröm
Norveççe – mareritt
Almanca – Nachtmahr, Albtraum
Lehçe (Polonya) – Koszmar
Hırvatça, Boşnakça – noćna mora
Bulgarca, Rusça – koshmar
Rumence – Coşmar
Haiti Dili – Kochma
Gürcüce – Koshmari
Yidiş – Neytmer
Maltaca – ħmar il-lejl
İzlandaca – Martröð
İngilizce – nightmare
Latincede mare deniz demektir. Bir de kısrak anlamı vardır mare’nin. Farsçada mer yılan, meran yılanlar demektir. Birçoğumuzun bildiği şah-ı meran (yılanların şahı) ifadesi zaman içinde Şahmeran ya da Şahmaran olmuştur. İngilizcede mar kelimesi bozmak, zarar vermek anlamına gelir; yüzey yaralanması ya da yüzeye zarar vermek olarak da kullanılır. Eski İngilizcede meran, merren, eski Saksonya dilinde merrian, eski Almancada merren, Kuzey dillerinde (eski Nors) merja olarak da karşımıza çıkar. Biraz derinleşmek isteyen okurlarımız Mars gezegeninin isminin kaynağı, Marcus, Mark, Marc, Markos gibi isimlerin kökeni üzerine düşünebilirler.
Mahr Almancada kâbus anlamı taşır, aynı zamanda karabasan anlamında da kullanılabilir. Almancada kâbus anlamına gelen bir kelime daha vardır: Albtraum. Alb ya da Alp kelimeleri, insanın uyku halinde göğüs kafesinin üzerine oturup onu adeta nefessiz bıraktığına inanılan bizde karabasan diye bilinen bir varlığı ifade eder. Karabasan’ın rahatsızlık verdiğini iddia eden kişiler bağırmak isteseler de bağıramadıklarından ve büyük bir sıkıntı yaşadıklarından bahsederler.
Johann Heinrich Füssli tablolarında ‘Karabasan’
Kimilerine göre böyle bir varlık vardır, kimileri ise bu konuda gece yatmadan önce yemeği fazla kaçırmışsınız diyebilir. Biz gerek doğu, gerek batı mitolojisinde yer alan bir kavramı ele almak peşinde değiliz elbette. Ancak şu dikkatlerimizi çeker olmuştur: Bahsi gecen varlık göğüs kafesi üzerine yani kalbimizin üzerine çöküyor ve bizi nefessiz bırakıyor. Bu canlıya Cermenler Alp ya da Alb diyor.
KALP – ALP
KALB – ALB
Batı edebiyatından alıntılamalar yaparak Alb’in Kurtadam gibi yalnız dolaştığını ve bedenini değiştirebildiğini söyleyebiliriz; ayrıca annelerin sütlerini çalar, hastalık getirir, anahtar deliğinden bile geçebilir, hatta cinsel istismarda bulunur. İskandinav edebiyatında bu varlığın (bir anlamda) ruhunu (hugr) başka varlıklara taşıyabildiğini görürüz yani bir bedenden diğerine geçer durur! (Transhümanist fikirlere aşina okurlarımız için şaşırtıcı bir özellik olmasa gerek!) Hatta ağaçlar bile bu özellikten nasibini alırlar!
İsveçlilerin martallar, Almanların Alptraum-Kiefer dediği ağaçlar
Özellikle kayalık yerlerde görülen bazı tür çamlar doğrudan bu varlık ile ilişkilendirilmiştir. Oysa çam dört mevsim yemyeşil olan bir ağaçtır. Çam daima canlıdır, daima canlı olması beklenen KALP gibi.
Çam da, kozalakları da kalbi andırır!
.
Yurtdışından kısa süreliğine İstanbul’a geldiğim bir vakitte hemen Feridun B. Kaya Ağabey’i aramıştım. Konumuz çam ağacı, pagan adetleri ve Noel alışkanlıklarına gelmişti. Zira Avrupa’da Noel zamanı gelmek üzereydi, evlerin içi/dışı ve şehir meydanları çoktan çamlarla süslenmişti.
Çam süslemek! – Kalbi süslemek!
.
O gün, değerli ağabeyimden yeryüzüne ilk çamı kimin ektiğini öğrenmiştim. Çama saldırmanın sembolik olarak kalbe saldırı olduğunu o gün idrak etmiştim. Çam kesildikten sonra süslenirse ortaya çıkan şeye çam demek ne kadar mümkün ise sonsuz bir hayat adına kalbini ve diğer organlarını kesip yapayları ile değiştiren insan++’ya da o kadar insan gözü ile bakabilirsiniz.
Ne de çok benzer çam ile kozalakları kalbimize!
Organları yapayları ile değiştirerek ve insanı biyomekanik bir makineye dönüştürerek ölümsüzlüğü yakalamak transhümanist ajandada bir yol olabilir. Bu yolda yapay kalp elbette kritik bir dönemeç! Çamı kesip dallarını süslemek ile insanın kalbini söküp onu biyomekanik ve elektronik eklentiler ile donatmak arasında bir analoji kuruyorum ister istemez!
Noel ya da yılbaşı çoğu kez çam ağaçlarının süslenmesi ile özdeşleşir. Noel’e dair resimler daima cıvıl cıvıl bir ağaç ile zihinlere kazınır. Oysa yılbaşı geçer geçmez o çamları çöpün yanına bırakıverirler, ya da yol kenarına atarlar. İşte bu da insan++’yı bekleyen olası akıbet!
İnsana bu (transhümanist) oyunu tezgâhlayanlar da onu transhuman, posthuman ya da insan++ fazına gelindiğinde çöp gibi, yakılacak odun gibi bir kenara atacaklardır! Sen secde edilecek bir varlık değilsin diyeceklerdir. Değildin de! Bizim (lain) patron da zaten bu yüzden sana secde etmemişti diye devam edeceklerdir. Kim bilir!
Belki tekrara düşeceğim, ama bilim ve teknoloji ile bir çatışma ya da savaşımız olmadığını ana çıkış fikrimizin insan kalmada ısrarcı olmak olduğunu hatırlatmak isterim. Üzerimize bir karabasan, bir kâbus gibi çökecek tehlikeye işaret etmek amacındayız…
Yeri gelmişken Alb’lerin kralı Alberich karakterine dikkatlerinizi çekmek isterim. Hem Cermen destanlarında hem de Alman besteci Richard Wagner’in Niebelung Yüzüğü (Der Ring der Niebelungen) operasında karşılaştığımız Alberich, Wagner’in dört operadan oluşan bu eserinde belki de en önemli öğe olarak karşımıza çıkan lanetli bir yüzük için sevgiden vazgeçer ve…
Arthur Rackham’ın fırçasından ‘Alberich’
Siz değerli okurlarımız yüzük konusu ve onun temsil ettiği kavramlar üzerine belki Tolkien okumalarını da işin içine katarak dilerseniz yeni bir pencere açabilirsiniz…
Devam edecek…
OĞUZ AKSAKAL
