Bu yazı dizisindeki yazılar Verlyn Flieger’in A Question of Time isimli kitabından faydalanılarak ve kitap içerisindeki konu sırasına uyularak yazılmıştır.
Bir önceki yazıyı bitirirken kullandığım alıntı, Alboin’in şu sözleri ile bitiyordu:
Biz ileriye doğru gidiyoruz, bir kural olarak, ama nasıl olduğunu bilmiyoruz.
J.R.R. Tolkien / The Lost Road
Verlyn Flieger, J.R.R. Tolkien’in alıntıdaki karşılıklı konuşmada ortaya koyulan “kural” ve “kanun” kavramlarını şöyle genişletir. Kanunlar kırılamaz, aşılamaz olan sınırlardır, ancak kurallar bu anlamda birer istisna içerebilirler. Bu istisnai hal seçilmiş kişilere bahşedilen bir haldir. Alboin ileriye doğru bir kurala bağlı ilerlediğimizi ancak bu kuralın “nasıl” çalıştığını bilmediğimizi söylerken, zamanın ileriye doğru hareketini tek hareket olarak varsaydığımızı ima etmektedir. Aslında ileri gidebiliyorsak, geriye de gidebilir ya da hiç bir yöne gitmeyebiliriz. Daha da net ifade etmek gerekirse ileriye doğru gidiş algısı Tolkien’in bakış açısında sadece bizlerin gayri ihtiyari uyduğumuz bir kuraldır.
Bu noktada daha önceki yazılarda bahsettiğim Elf Zaman’ı isimli el yazmasına dönmek anlamlı olacaktır. Hatırlanacağı gibi Tolkien burada zamanı insanlardan oluşan bir sütunun üzerinde ilerlediği bir yol gibi tasavvur ediyordu. Bu durumun konuşmamızdaki zaman ile ilgili edatlara da yansıdığını ve dilin bu hareketi bir yandan ileriye bakan ve ilerleyen bir sütun gibi tasavvur edilebilirken, diğer yandan da yine ileriye bakan ancak geri geri yürüyen bir sütun gibi de edilebileceğini ortaya koyuyordu. (Tolkien’in Zaman’ı – Bölüm 13)
Aynı el yazmasının devamında ise Elflerin zamanı kavrayışını Tolkien şu sözlerle ortaya koymaktadır:
Metnin Aslı
In Elvish sentiment the future was not one of hope or desire, but a decay and retrogression from former bliss and power.
Elvish Time
Çevirisi
Elf hissiyatında gelecek bir umut ya da arzu değildi, ancak geçmiş saadetin ve kudretin çürümesi ve bozulmasıydı.
Elf Zaman’ı
Bu hissi ya da bu hissin yansımasını Yüzüklerin Efendisi okuyucuları hatırlayacaklardır. Hem Rivendell hem de Lothlorien bu yansımayı bize aktaran mekanlardı. Orta Dünya’nın geri kalanında var olan kaotik ve vahşi hal, bu topraklara giremiyordu. Bunun sebebi, bu iki mekanın “sahipleri” olan Elrond’un ve Galadriel’in taşıdıkları yüzüklerdi. Celebrimbor, Güç Yüzükleri’nin yapım aşamasında, Elflere ait yüzüklere her ne kadar Sauron’u dokundurmadıysa da Sauron’un ilmi ile yapılan bu yüzükler, ait oldukları ırkın arzularını gerçekleştirmelerine izin veriyorlardı. Bu Sauron’un Elflerin zaaflarını kullanma biçimiydi. Tolkien mektuplarında Elflerin bu zaaflarını şu şekilde anlatır:
Metnin Aslı
They wanted… to live in the mortal historical Middle-earth because they had become fond of it (and perhaps because they there had the advantages of a superior caste), and so tried to stop its change and history, stop its growth, keep it as a pleasaunce, even largely a desert, where they could be ‘artists’ — and they were overburdened with sadness and nostalgic regret.
Letters of J.R.R. Tolkien / Humphrey Carpenter / Letter 145
Çevirisi
Onlar ölümlü, tarihteki Orta Dünya’da yaşamak istediler, onu sevdikleri için (ve belki de orada üst bir sınıfın avantajlarına sahip olduklar için), ve böylece değişimi ve tarihi durdurmak istediler, gelişimini durdurmak, onu bir seyrengah halinde tutmak, kocaman bir çöl olsa da, orada ‘sanatçı’ olabileceklerdi —ve üzüntü ve maziye ait pişmanlıkla aşırı bir yükün altına girdiler.
Tolkien’in Mektupları / Humphrey Carpenter / 154. Mektup
Elrond’un Diyarı Rivendell
Elfler geleceği bilinmez ya da muamma gibi değil bir değişim süreci olarak görmekteydiler. Bu değişim de onların pek hoşuna gitmemekteydi. Zaman Elfler için bu manada insanlardan daha farklı bir sınavdı. Tolkien Elflerin bu anlayışını, zamanı bir yol, insanları da bu yolda yürüyen bir sütun gibi anlattığı örneğe atıfla şu şekilde ortaya koyar:
Metnin Aslı
Their position, as of latter day sentiment, was one of exiles driven forward (against their will) who were in mind or actual posture ever looking back.
Elvish Time
Çevirisi
Onların konumları, sonraki gün hakkındaki hissiyatları, ileriye doğru ittirilen (iradelerine ters bir şekilde), zihinlerinde ya da gerçek duruşlarında daima geriye doğru bakan sürgünler gibiydi.
Elf Zaman’ı
İnsanlar her yeni nesil ile geleceğe doğru ilerlerken, Elfler geleceğe doğru geriliyorlardı. Bu da Elflerde zamanı mumyalama, olduğu gibi bırakma çabasını doğurdu ve yüzüklerle olan sınavlarına sonuç verdi. Elfler ve insanlar arasındaki bu karşılaştırma, aslında Elf – İnsan / Ölümsüz – Ölümlü tartışmasına bir başka kapı aralasa da, bizim bağlamımızda, Tolkien bu el yazması ile zamanı mekanlaştırdığı o “Kayıp Yol” üzerinde hem Elflerin hem de İnsanların algısını anlatarak tüm Efsane-i Tolkien’i (Tolkien’s Legendarium) saran bir zaman anlayışını tamamlamıştır.
The Lost Road bir çok kez belki de sıkıcı olacak kadar tekrarladığım gibi yarım kaldı. Bir yandan Hobbit’in başarısı da daha fazla Hobbit isteği oluşturdu. Yayıncı Allen & Unwin, The Lost Road ile birlikte Tolkien’in kendilerine gönderdiği Roverandom, Farmer Giles of Ham ya da Silmarillion parçalarını çok beğenmedi. Daha çok Hobbit istiyorlardı, Tolkien de yedi yıl boyunca üzerinde çalışıp onlara yeni Hobbit hikayesi olan Yüzüklerin Efendisi’ni verdi. Ancak zaman seyahati fikri onun zihninin hep bir tarafında durdu. Bu fikrin onun zihnindeki kalıcılığı, kurduğu efsaneyi sarıp sarmalayışı dikkatli bakan gözler için hep orada oldu.
