“Wise by experience” yani “tecrübe ile gelen irfan”; daha önce de farklı bağlamlarda belirttiğim gibi Frodo ismi bu anlama geliyor. Bunun nasıl bir etimolojik yapı üzerinden geldiğini de araştırabiliriz tabi ki, ama buna gerek kalmadan bu konudaki bilgiyi Tolkien’in mektuplarında bulabiliyoruz.
Metnin Aslı
Frodo is a real name from the Germanic tradition. Its Old English form was Fróda. Its obvious connexion is with the old word fród meaning etymologically ’wise by experience’, but it had mythological connexions with legends of the Golden Age in the North.
Letters of J.R.R. Tolkien / Letter 168
Çevirisi
Frodo Germen geleneğinde gerçek bir isimdir. Eski İngilizce’deki biçimi Fróda’dır. Eski bir kelime olan ve etimolojik anlamı “tecrübe ile gelen irfan” olan fród kelimesi ile bağlantısı açıktır, ama Kuzey’in Altın Çağı’na ait efsanelerle de bağlantısı mevcuttur.
J.R.R. Tolkien’in Mektupları / 168. Mektup
Nasıl bir tecrübe, irfanı beraberinde getirir bunu incelemek için Yüzüklerin Efendisi hikayesinin sonuna gitmemiz gerekiyor. Burada özel bir ana şahit oluruz; bir düşüşle, bir yükseliş karşı karşıya gelir. Tabi bu karşılaştıkları anda aynı seviyede olduklarını göstermez ama bu karşılaşmanın hem ilk hem de son karşılaşma olması ilgi çekicidir. Hikayenin başında Arif olarak bildiğimiz hatta öğretinin başında yer alan Saruman, dünya hakimiyeti hedefinden düşerek Shire hakimiyeti ile memnun olacak seviyeye inmiştir, ki bunda da Frodo ve arkadaşlarının çabaları ile başarısız olur. Başarısız olduğunu anladığı an, tam da Frodo ile karşılaştığı andır. Yenilen Saruman Frodo’ya şu sözlerle hitap ederek, küçümsese de Frodo’nun irfanını tanıdığını ortaya koyar. Bu biraz da kendi kayıplarının pişmanlığıdır.
Saruman Frodo’nun yakınından geçerken elinde bir bıçak parladı ve hızla bıçağı sapladı. Bıçağın ucu gizli zırha denk geldi ve kırıldı. Sam’in öncülüğünde bir düzine hobbit nara atarak ileri atıldılar ve hain adamı yere yatırdılar. Sam kılıcını çekti. ‘Hayır Sam,’ dedi Frodo. ‘Şimdi bile öldürme onu. Çünkü canımı yakmadı. Sonra her şeye rağmen onun bu kötü haleti ruhiye içinde öldürülmesini istemiyorum. Bir zamanlar büyük biriydi, elimizi kaldırmaya cesaret edemeyeceğimiz soylu bir kişi. Artık düştü ve onun iyileştirilmesi bizim gücümüzü aşar; ama ben yine de, olur da günün birinde iyileşir umuduyla ellenmemesi görüşündeyim.’
Saruman ayağa kalktı ve Frodo’ya baktı. Gözlerinde hayret, saygı ve nefret karışımı garip bir bakış vardı. ‘Büyümüşsün Buçukluk,’ dedi. ‘Evet, çok büyümüşsün. Hem arif, hem de zalim olmuşsun. Beni alacağım öcün tadından mahrum ettin, artık acı içinde gideceğim, senin merhametine borçlu olarak. Bu durumdan ve senden nefret ediyorum! Evet, gidiyorum ve artık seni hiç rahatsız etmeyeceğim. Ama benden sana sağlık ve uzun bir yaşam dilememi bekleme. Her ikisine de sahip olamayacaksın. Ama bu benim kabahatim değil. Ben sadece geleceği söylüyorum.’
J.R.R. Tolkien / Yüzüklerin Efendisi / Kralın Dönüşü / Shire Temizliği
Hikayenin başında henüz reşit olmuş bir Hobbit iken, hikaye tamamına erdiğinde düşmüş bir Arif tarafından arif olarak tanımlanan Frodo, Yüzüklerin Efendisi boyunca başından geçenler ve bu tecrübelerin ardından kendisinde kalanlar ile bu seviyeye ulaşmıştır. Bu süreçte ilk adım, geçtiğimiz yazılarda belirttiğim gibi Frodo’nun iradesi ve seçimidir. Frodo bir seçim yapmış, yani Tek Yüzük’ü Hüküm Dağı’na götürme görevini üstüne almıştır. Ardından da uzun ve çok sancılı bir yolda bu seçiminin gereğini iradesi ile yerine getirmiştir. Dili ile söylediğini, eylemleri ile sürdürmüştür.
Frodo’nun yolculuğunda Bilbo’nun verdiği mithril zırh ya da Galadriel’in Şişeciği gibi nesneler belirli noktalarda ona kolaylık sağlamış ya da onun yaşadığı zorlukların üstesinden gelmesini sağlamıştır. Ama şahsi kanaatim ona en büyük faydayı Gandalf’ın hikayenin en başında, Frodo’ya Tek Yüzük’ü ve Gollum’u anlatırken verdiği öğüt sağlamıştır. Gandalf, Bilbo’nun Gollum’dan yüzüğü alışını anlattığında, Frodo’nun tepkisi “keşke Bilbo elinde şans varken Gollum’u öldürseydi,” şeklinde olmuştu. Ancak Gandalf’ın buna karşılık olarak verdiği cevap, belki de yaşanan tüm şeylerden daha da fazla bir biçimde Frodo’ya etki etmiş, onun yüzükle olan ilişkisini şekillendirmişti.
‘…Bilbo’nun elini Gollum’un üzerine inmekten alıkoyan acıma duygusuydu. Acıma ve Merhamet: Nedensiz yere vurmamak. Ve Bilbo bunun ödülünü de âlâsıyla gördü, Frodo. Emin ol ki, kötülükten bunca az yara aldı ve sonunda kurtulduysa Yüzük’ü sahiplenişi bu duyguyla başladığı içindir. Acımayla.’
‘Özür dilerim,’ dedi Frodo. ‘Ama korkuyorum; Gollum’a da hiç acımıyorum.’
‘Onu görmedin,’ diye kesti sözünü Gandalf.
‘Doğru, görmedim, görmek de istemem,’ dedi Frodo. ‘Seni anlayamıyorum. Yani, yaptığı bütün o korkunç şeylerden sonra elflerle birlikte onu sağ bıraktığınızı mı söylemeye çalışıyorsun? En azından şimdi orklar kadar kötü biri o ve düşmandan başka bir şey değil. Ölümü hak ediyor.’
‘Hak ediyormuş! Belki hak ediyordur. Yaşayanların birçoğu ölümü hak ediyor. Ve ölenlerin bir kısmı da yaşamayı hak ediyor. Yaşamı onlara verebilir misin? O halde öyle hak, hukuk adına ölüm buyurmakta çok acele etme. Çünkü en bilge (arif) olanlar bile her şeyin sonunu göremez. Ben de Gollum’un ölmeden önce iyileşeceğini pek ummuyorum, ama bir şansı hep var. Sonra o, Yüzük’ün kaderiyle bağlanmış. Gönlüm bana, bu iş bitmeden onun da ister iyi yönde olsun, ister kötü, mutlaka bir rol oynayacağını söylüyor; o an geldiğinde Bilbo’nun acıma duygusu birçok kişinin -en başta da senin- kaderine hükmedecektir. Her halükarda, onu öldürmedik…’
J.R.R. Tolkien / Yüzüklerin Efendisi / Yüzük Kardeşliği / Geçmişin Gölgesi
Frodo seçimini yapmış ve bu seçim doğrultusunda iradesini takatinin son noktasına kadar sürdürmüştü. Ancak Hüküm Dağı’na Tek Yüzük’ün atılmasını sağlayan şey Frodo’nun iradesi olmamıştı. Frodo’nun iradesi de o son noktada kırılmıştı ve Frodo Tek Yüzük’ün etkisi altına girmişti. Bu noktada ona saldıran ve bir parmağını kopartarak Tek Yüzük’ü ondan alan Gollum, bu mücadele sonunda istediğini elde etmiş ancak kıymetlisi ile beraber ateşleri boylamıştı.
Bu konuda ortaya çıkan tartışma ise Frodo’nun görevinde başarılı olup olmadığı hakkındadır. Gelecek yazıda da bu konuyu inceleyeceğiz.
