Orta Dünya Tarihi / Değişen Önsöz

Metnin Aslı

This Foreword I should wish very much in any case to cancel. Confusing (as it does) real personal matters with the ‘machinery’ of the Tale is a serious mistake.

J.R.R. Tolkien / The History of Middle-earth / Vol. 12 /
The Peoples of Middle-earth / The Appendix on Languages

Çevirisi

Her halükârda, bu Önsöz’ü iptal etmeyi istemeliyim. Asıl kişisel meselelerle, Hikaye’nin ‘mekaniğini’ karıştırmak (öyle olduğu gibi) ciddi bir hata.

J.R.R. Tolkien / Orta Dünya Tarihi / 12. Cilt /
Orta Dünya Halkları / Diller Üzerine Ekler 

J.R.R. Tolkien’in oğlu Christopher Tolkien’in aktardığı bu not, Tolkien’in kendisinde bulunan Yüzüklerin Efendisi kitabının 1954 yılında yapılan ilk basımının önsöz bölümüne Tolkien tarafından düşülmüştür. 1966 yılında yapılan ikinci Yüzüklerin Efendisi baskısında ise, halihazırda elimizde bulunan ve bir önceki yazıda biraz kuru ve zorla yazılmış gibi gördüğüm önsöz mevcuttur. Burada kullandığım “zorla” kelimesi ile maksadım, Tolkien’e bu ikinci önsözün zorla yazdırılması değil, Tolkien’in 1966 baskısında yazdığı önsözün bağlamı nedeniyle, bu önsözü üslub olarak zorla yazmış olduğunu hissetmemdir.

Tolkien’in yukarıdaki not ile değiştirilmesini gerekli gördüğü önsözün içeriği ise, halihazırda bulunan önsözden oldukça farklıdır. Yine bir önceki yazıda belirttiğim, Kırmızı Kitap (Red Book of Westmarch / Batı Hudutu’nun Kırmızı Kitabı) atfı, Yüzüklerin Efendisi’nin 1954 yılında yapılan ilk baskısındaki önsözde baskın bir şekilde yer almaktadır. Bu önsözün bir bölümü The History of Middle Earth, Vol 12 / The Peoples of the Middle Earth kitabında bulunabileceği gibi, tamamı ise Yüzüklerin Efendisi’nin 1954 yılındaki ilk baskısının yanısıra, Wayne G. Hammond ve Christina Scull tarafından yazılan The Lord of the Rings: A Reader’s Companion kitabında bulunmaktadır. 

Bu önsözde Tolkien, Kırmızı Kitap için, Hobbit töresinin/geleneğinin (Hobbit-lore) baş abidesi tanımını yapmaktadır. Kırmızı Kitap, içerisinde Bilbo, Frodo ve Samwise Gamgee’nin hatıralarını barındıran, sonrasında ise eklerle genişletilmiş, Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi’nin ana konusu olan Yüzük Savaşı’nın tarihsel dokümanıdır. Sonrasında ise Kırmızı Kitap hem Samwise Gamgee’nin varisleri olan Westmarch’lı Fairbairn ailesi tarafından hem de Gondor tarafından korunmuş ve belirttiğim gibi eklerle genişletilmiştir. Tolkien 1954 baskısında yer alan önsözde kendi konumunu şu şekilde ortaya koymuştur: 

Metnin Aslı

I have supplemented the account of the Red Book, in places, with information derived from the surviving records of Gondor, notably the Book of the Kings; but in general, though I have omitted much, I have in this tale adhered more closely to the actual words and narrative of my original than in the previous selection from the Red Book, The Hobbit.

The Lord of the Rings

Çevirisi

Kırmızı Kitap’ın rivayetlerini, belirli yerlerde, Gondor’un elde kalan kayıtlarından, bilhassa Krallar Kitabı’ndan derlediğim bilgilerle destekledim; ama genel olarak, çoğunlukla ihmal etsem de bu hikayede güncel kelimelere ve kendime özgü anlatımıma, Kırmızı Kitap’tan daha önce yaptığım derleme olan Hobbit’ten daha bağlı kaldım.

Yüzüklerin Efendisi

Bu alıntıdan şöyle bir izlenime varabiliriz; hem Kırmızı Kitap’ın bir nüshası hem de Gondor’un Krallar Kitabı ile diğer bazı Gondor kayıtları Tolkien’in elinde mevcut bulunmaktadır. Tolkien de bu kayıtları inceleyip derleyerek hem Hobbit’i hem de Yüzüklerin Efendisi’ni yazmıştır. 

Edebiyat tarihinde benzer bir örneği, 20. yüzyılın ünlü korku yazarı H.P. Lovecraft’ın öykülerinde de görmekteyiz. Lovecraft, 1924 yılında yayınlanan ‘The Hound’ isimli öyküde, çılgın bir Arap olan Abdül El-Hazred’in yazdığı Necronomicon isimli büyü kitabına değinir. Lovecraft’ın farklı hikayelerinde de değinilen bu kitap, sonrasında gerçek bir kaynak gibi görülür; hatta bu isimle veya bu atıfla pek çok kitap basılır. Bu kitabı arayanlar ve tarihteki pek çok okült yapıyla bu kitabı ilişkilendirenler de ortaya çıkar. Lovecraft’ın karanlık yanı ve öykülerindeki diğer unsurlar da bu kanıyı destekleyici olarak değerlendirilir.

Bu örnekten, Hobbitler’in Kırmızı Kitabı’na dönersek, Tolkien’in yukarıdaki alıntıda oluşturduğu izlenim, Lovecraft örneğinde olduğu gibi yaygınlaşıp popülerleşmemiştir. Kırmızı Kitap ve Tolkien’in ilişkisi bu manada biriciktir. Bu biricik olma halinin en önemli unsuru ise Tolkien’in ortaya koyduğu dilbilimsel (linguistik) altyapıdır. Tolkien sadece Elf dilini kuralları ve yapısıyla ortaya koymakla kalmamış, özellikle Yüzüklerin Efendisi’nde ortak dil olan Westron dilini kullanan farklı halkların kullandıkları lehçeleri, İngilizce’nin farklı dönemlerdeki kullanımıyla eşleştirerek, yaşayışları ve gelenekleri ile dilleri de farklılaşan toplulukların manzarasını sunmuştur. 

Tolkien’in dil ile ulaştığı bu kültürel çeşitlilik, okuyucularının ve eserlerini çalışan akademisyenlerin, Tolkien’in yazar konumu ile derleyici/çevirmen konumu arasında sürekli bir gelgit yaşamasına ortam sağlamıştır.

Devam edeceğiz…