Orta Dünya Tarihi / Anglo-Sakson İngiltere

J.R.R. Tolkien’in bir efsane, bir mitoloji vakfetmek istediği İngiltere’nin hangi İngiltere olduğu bağlamımız içerisinde oldukça önemlidir. İngiltere ya da genel olarak Britanya tarihine baktığımız zaman, bugün aklımızdaki imge olan Güneş Batmayan Ülke / İmparatorluk seviyesine ulaşmadan önce İngiltere’nin ve Britanya’nın birçok karışıklığı yaşadığını unutmamak gerekiyor.  Yaşanan her karışık dönem, beraberinde kültürel ve sosyolojik bir değişimi getirdiği için, İngiltere olarak bildiğimiz kavramın içeriği ve kapsayıcılığı baktığımız tarih aralığına göre değişkenlik gösterecektir. 

Miladın hemen sonrasında Roma İmparatorluğu’nun işgalini, bugün Britanya olarak bildiğimiz bölgede pek çok değişime sebep olan ilk büyük olay olarak görmek mümkündür. Roma işgali öncesi kabaca Briton’lar bugünki İngiltere’de, Pict’ler İskoçya’da ve Gaelic’ler ise İrlanda’da yerleşikti. Roma işgali genel olarak en çok Briton nüfusun olduğu bölgeyi etkiledi, fakat Roma işgali ve ardından yaşanan dönemde etnik olarak nüfus yapısında çok büyük değişimler olmadı. Bu dönemdeki asıl değişimin, özellikle 4. yüzyılın ardından Roma’da yasal olan Hristiyanlık’ın, İngiltere’de de baskın hale gelmesi olduğunu gözden kaçırmamak gerekir. 

5. yüzyıldan itibaren Roma hakimiyetinin azalarak ortadan kalkarken, Britanya’da Cermen (Germanic) halkları olan Anglo ve Sakson toplulukların yoğunluğu ve etkinliği daha da artmıştı. Ortadan kalkan Roma hakimiyetinin ardından bölgenin asıl unsuru olan Briton’lar Anglo-Sakson’ların etkisi altında asimile olmuştu. Bugün İngiltere olan bölgede kurulan Anglo-Sakson prenslikleri ve/veya krallıkları adanın güney bölgesini yönetirken, kuzeyde kalan Pict ve Briton halkları yavaş yavaş İrlanda’dan gelen Gaelic akınlarının etkisine girmiştir.

Anglo-Sakson krallıklarını birleştiren şey ise ilk binyılın sonlarında başlayan ve bizim Vikingler olarak bildiğimiz, Kuzeyli saldırıları olmuştu. Bu saldırılar, İngiltere krallıklarının 10. yüzyılda birleşmelerini sağlamıştır. Artık Æthelstan’ın liderliğinde birleşen, Anglo-Sakson bir İngiltere Krallığı mevcuttur. Fakat bu krallığın hükmü çok uzun sürmeyecek ve 11. yüzyılda gerçekleşen Norman istilası ile İngiltere’nin ve Britanya’nın bugünkü yapısının temelleri atılmış olacaktır. 

Hızlıca aktarmaya çalıştığım bu tarihi arka plan ile “Hangi İngiltere?” sorusunu cevaplamak için bir altyapı oluşturduktan sonra, ikinci adım olarak Tolkien’in bu değişen ve dönüşen İngiltere’ler arasında kendini nereye yakın hissettiğini düşünmek gerekiyor. Tolkien kendi ailesini, Cermen -Sakson kökenli, 18. yüzyılda Almanya’nın Saksonya bölgesinden İngiltere’ye göç eden bir aile olarak tanımlıyor. “Tolkien” kelimesini ise Almanca’da “gözükara” anlamına gelen bir kelime olarak anlatan Tolkien tüm bu duruma karşılık şu sözleri söylüyor:

Metnin Aslı

…I am neither ‘foolhardy’ nor German, whatever some remote ancestors may have been. They migrated to England more than 200 years ago, and became quickly intensely English (not British)…

Letters of J.R.R. Tolkien / Letter 165

Çevirisi

…Ben ne gözükarayım ne de Alman’ım, uzak atalarım ne olurlarsa olsunlar. İngiltere’ye 200 yıldan daha eski bir zamanda göç etmişler ve çok hızlı ve yoğun bir biçimde İngilizleşmişler (Britanyalı değil)…

J.R.R. Tolkien’in Mektupları / 165. Mektup

Çok dolaysız bir çıkarım olduğunu bile bile, ben Tolkien’in İngiltere’sinin özellikle 5. ve 10. yüzyıllar arasındaki Anglo-Sakson dönem olduğunu düşünmekteyim. Anglo-Sakson dönem, Avrupa’dan İngiltere’ye göçen Cermen halklarının hızla İngiltere’ye yerleştiği ve topraklarını hızlı bir biçimde dışarıdan gelen, özellikle Kuzey’den, saldırılara karşı korudukları bir dönemdir. Yani göçmen halk hızla yerelleşmiş ve hatta kendi krallıklarını, prensliklerini kurarak dış saldırılara karşı henüz çok yeni oldukları toprakları korumaya başlamışlardır. Anglo-Sakson’ların bu hızlı İngiltereleşmesi, tıpkı Tolkien’in atalarının Saksonya göçmeni olması ve iki yüzyıl sonra J.R.R. Tolkien’in İngiltere’ye bir efsaneler bütünü vakfedecek kadar kendini İngiliz hissetmesi haline benzemektedir.

---

‘Stamford Köprüsü Muharebesi’ © Peter Nicolai Arbo