Tek Yüzük’ün simgeselliği, yıllar boyu konuyla ilgilenen kişiler tarafından değerlendirilirken, atom bombasından yapay zekaya kadar pek çok şeye benzetilmiştir. Gerçekten de pek çok şeyle benzerlik kurulabilecek pek çok unsur görülebilir. Ancak Tek Yüzük’ü bir stereotip olarak değil de bir arketip olarak değerlendirmek bize daha geniş bakma imkanı verecektir.
Tek Yüzük’ün Sauron tarafından yapılma nedeni, diğer yüzükleri taşıyan iradeler üzerinde bir hakimiyet kurma isteğiydi. Sauron, yüzüklerin dövüldüğü İkinci Çağ’ın başında henüz hala güzel bir görünüşe sahipti. Valar, İlk Çağ’ın sonunda Melkor’u alt edip onu Boşluk’a hapsettiğinde, Sauron’a da pişmanlık gösterme imkanı sundular. Ancak Sauron, Valinor’da aşağılanacağını düşünerek bunu kabul etmese de yine de “iyi” diyebileceğimiz bir hali vardı. Bu da pek çokları tarafından Orta Dünya’da iyi karşılanmasını sağladı.
But at the beginning of the Second Age he was still beautiful to look at, or could still assume a beautiful visible shape – and was not indeed wholly evil, not unless all ‘reformers’ who want to hurry up with ‘reconstruction’ and ‘reorganization’ are wholly evil, even before pride and the lust to exert their will eat them up.
J.R.R. Tolkien / Letter 153 / Letters of J.R.R. Tolkien
Ancak İkinci Çağ’ın başında hala bakılası bir güzelliği vardı, ya da güzel bir şekli olduğunu varsayabiliriz – ve aslında tam olarak da kötü değildi, ‘yeniden inşa’ ve ‘yeniden düzenleme’ konularında acele eden bütün ‘değişimciler’ de tamamen kötü değillerdir, ta ki iradelerini zorlayan kibir ve şehvet onları tamamen yutana kadar.
J.R.R. Tolkien / 153. Mektup / J.R.R. Tolkien’in Mektupları
Tolkien, Sauron’un yaratılış olarak “kötü” olmadığının altını birkaç yerde çizmiştir. Ancak bu Sauron’un sonunda dönüştüğü şeyin kötü ve çirkin oluşunu değiştirmiyordu. Sauron, Melkor sonrası kendine verilen özgürlükten yararlanmak istedi. Orta Dünya’da da kendine denk kimsenin olmadığını düşünerek, kendi sözlerinin ve irfanının Orta Dünya’yı şekillendirmesi gerektiğini düşündü. Hem görünüşü hem de söyleyişi o kadar ikna ediciydi ki, Gil-Galad ve Elrond gibi Elf Beyleri dışında pek çok kişiyi etkisi altına aldı.
In my story Sauron represents as near an approach to the wholly evil will as is possible. He had gone the way of all tyrants: beginning well, at least on the level that while desiring to order all things according to his own wisdom he still at first considered the (economic) well-being of other inhabitants of the Earth. But he went further than human tyrants in pride and the lust for domination, being in origin an immortal (angelic) spirit.
J.R.R. Tolkien / Letter 183 / Letters of J.R.R. Tolkien
Benim hikayemde Sauron, tamamıyla kötü olan bir iradeye yaklaşılabilecek en yakını temsil ediyor. Bütün zalim hükümdarların geçtiği yoldan gitti: iyi başladı, en azından Dünya’nın diğer sakinlerinin refahını düşünerek, kendi irfanına göre işleri düzenlemeyi arzuladığı seviyede. Ama aslı ölümsüz bir ruhani varlık olduğu için, kibir ve hakimiyet şehvetinde, insan zalim hükümdarları aştı.
J.R.R. Tolkien / 183. Mektup / J.R.R. Tolkien’in Mektupları
Yüzüklerin ve Tek Yüzük’ün yapılma motivasyonu da buydu. Yüce Sauron’un, yüce fikirlerinin herkese yayılıp, herkesi etki altına almasıydı. Sauron Tek Yüzük ile ikna edici olan ve başkalarını kendisine uymaya mecbur bırakan iradesinin şiddetini arttırdı. Böylelikle pek çok kişiyi etkisi altına aldı, ancak kendisine uymayanlar ya da etkisi altına girmeyip kendisine şüpheli bakanlar onun öfkesini arttırdı. Halbuki herkes ona uymalıydı, çünkü o Orta Dünya’ya düzen getirmek istiyordu ve bu sadece kendi istediği düzen olacaktı. Karşı çıkanlar ise ne pahasına olursa olsun ya ikna edilmeli ya da ortadan kaldırılmalıydı.
Tüm bu kibir ve hakimiyet şehveti, Sauron’u kendisini Tanrı-Kral olarak göreceği konuma kadar getirdi. Sauron İlk Çağ’da Melkor’u takip ederek düşmüştü; ikinci düşüşünü Valinor’a gidip Valar’dan af dilemeyerek yaptı. Üçüncü ve son düşüşü ise farklıydı. İkinci Çağ’da, irfanının diğer varlıklar tarafından beğenilmesi ve herkesi ikna edebilmesi Sauron’un kibrini kamçılayan şey oldu. Bu kibir onun önce kendini Morgoth’un varisi ya da temsilcisi, sonra da Morgoth’un geri döndüğü hal olarak görmesine neden oldu.
Devam edeceğim…
“Aldatıcı Sauron” İllüstrasyonu © Toherrys
